Tekort aan kleingeld

Bron: https://twitter.com/CRTV_web/status/1417206671873544200

Een euro is 656 FCFA - "franc de la coopération financière en Afrique", de munt die hier in Kameroen gebruikt wordt. Lijkt moeilijk om om te rekenen, maar dat valt gelukkig mee: 1000 FCFA is 1,5 euro. Nullen weglaten, gedeeld door 2 en dat bij het origineel optellen, zo doe ik het. Dat bedrag verandert niet, want de FCFA is gelinkt aan de euro, garant gesteld door de Franse Nationale Bank. De geschiedenis van de FCFA gaat terug tot de koloniale tijd, toen de CFA nog stond voor "Colonies françaises d'Afrique". Niet onlogisch dus dat er heel wat negatief sentiment is wat betreft de munteenheid, die aanvoelt als een voortzetting van de Franse kolonisatie.  

Vandaag de dag is er niet één, maar zijn er twee FCFA: één gebruikt in Centraal Afrika, die de munteenheid is in Kameroen, Tsjaad, Centraal Afrikaanse Republiek, Congo Brazzaville, Gabon en Equatoriaal Guinea; en een tweede gebruikt in West Afrika, met name in Benin, Burkina Faso, Guinea Bissau, Ivoorkust, Mali, Niger, Senegal en Togo. Ze hebben dezelfde wisselkoers tegen de euro, maar gebruiken verschillende muntjes en bankbiljetten. Je kan dus niet met het geld van Centraal Afrika in West Afrika betalen of omgekeerd. 

Het feit dat de FCFA gelinkt is aan de euro en gebruikt wordt in verschillende landen, betekent dat een land niet zomaar zelf zijn monetair beleid kan voeren - extra geld maken, bijvoorbeeld. Nu is toegang tot fysiek geld in het algemeen niet echt een probleem hier in Kameroen (gesteld dat je niet arm bent); het probleem is het kleingeld. Muntjes in circulatie gaan van 50 FCFA of 7,5 cent (hoewel ik ook al 10 en 25 FCFA heb gehad, maar dat wordt bijna niet meer gebruikt), over 100 FCFA (15 cent) tot 500 FCFA (75 cent). Er zijn ook briefjes van 500 FCFA (dus zowel briefjes als munten!), en verder ook 1000, 2000, 5000 en 10 000 FCFA. Maar de muntjes en ook wel de kleine coupures zijn erg moeilijk te vinden. 

Dat probleem bestaat al langer: deze video uit 2018 van lokaal televisiestation Equinoxe kaart het tekort aan muntjes aan nadat de douana muntstukken ter waarde van 2 miljoen had onderschept bij een Chinese handelaar uit Douala. Chinezen worden in deze affaire wel vaker met de vinger gewezen, zoals in dit artikel of dit artikel uit 2020 of dit artikel uit 2022. Het geld wordt blijkbaar verzameld door gokmachines die werken op 50 of 100 FCFA en dan verscheept naar China om te smelten om er juwelen van te maken. 

Of dat ook daadwerkelijk de oorzaak is, ik zou het niet weten, maar zoals dit artikel uit 2022 ook aangeeft, is het in het dagelijkse leven erg moeilijk om aan kleingeld te geraken. In mijn geval is dat vooral voor lokaal transport: een (gedeelde) taxi kost 300 FCFA, voor een motortaxi betaal ik meestal tussen de 100 en 400 FCFA, afhankelijk van de afstand. Voor je in/opstapt, moet je dus aangeven of je wel of geen kleingeld hebt, en vaak is de prijs duurder als je kleingeld terug moet krijgen. Als de (motor)taximan zelf geen kleingeld heeft, neemt hij je gewoon niet mee en moet je een andere zoeken. Een enkele keer nemen ze je gewoon gratis mee, als ze toch die kant uitgaan. 

Ook in de winkel is het een probleem. Ofwel krijg je helemaal geen kleingeld terug, ofwel word je gevraagd om iets extra te kopen (chocoladereep, flesje water, zakdoekjes, ...) om het bedrag af te ronden. Ik heb intussen een hele berg papieren zakdoeken :). In de supermarkt los ik het probleem op door met mijn bankkaart te betalen, maar dat is niet overal een optie. Een andere, veel gebruikte methode is om met mobile money te betalen. Zowel MTN als Orange, de twee grote telecomproviders, bieden de optie om geld op je sim-kaart te laden (niet om te bellen, maar als betaalmiddel). Dat doe je door bij een kiosk/straathandelaars die je zowat overal kan vinden, cash geld te geven, wat dan door de verkoper op je kaart geladen wordt en werkt zoals een bankrekening. Dat geld kan je naar iemand anders doorsturen (een vriend in geldnood, maar ook de taximan), in de winkel mee betalen, of je electriciteits- of waterrekening betalen. Handig, maar je moet dus nog steeds cash geld aan iemand geven om het op je telefoon te hebben. 

Veel van deze handelaars zullen kleinere bedragen om op je telefoon te laden aanvaarden; bij grotere bedragen ga je best naar een kiosk die beter beveiligd is. 

Blijkbaar is de CEMAC (de Economische en Monetaire Gemeenschap van Centraal-Afrika) van plan om nieuw kleingeld in de economie te injecteren (zie hier). Hopelijk is er beterschap op komst? Maar het artikel is erg sceptisch: "if the coin injection by BEAC fails in 2006, 2019, 2020, and 2021 there is a limited guarantee that it works in 2023". Afwachten dus...

Bloed geven

Een vriend van een collega in een partnerorganisatie waar ik mee samenwerk heeft net een kindje gekregen. Helaas is het niet heel goed verlopen: zijn vrouw heeft bij de keizersnede veel bloed verloren en het kindje ligt aan de beademing. In totaal heeft zijn vrouw 11 eenheden bloed gekregen. Een dure aangelegenheid, terwijl het verblijf in het ziekenhuis natuurlijk ook extra kosten meebrengt. De vriend heeft de keuze: ofwel betalen voor het bloed (45 euro per eenheid, bijna 500 euro dus), ofwel bloeddonoren vinden die de bloedbank weer aanvullen. Bij die tweede optie moet hij echter niet 11, maar wel 22 donoren bereid vinden om bloed te geven. Bloedgroep maakt daarbij gelukkig niets uit. 

In Nederland gaf ik regelmatig plasma - geen bloed, want dat was ingewikkeld omdat ik malaria gehad had en omdat ik regelmatig naar malariagebieden reisde en dan steeds zo lang moest wachten tot ik weer bloed zou kunnen geven dat ik waarschijnlijk intussen alweer op reis gegaan zou zijn. Ik vind het dus geen probleem om de vriend te helpen met een bloeddonatie, en hier doen ze niet moeilijk over malaria. De procedure voor het bloedgeven is erg vergelijkbaar: een vragenlijst invullen (met de catch dat de ja's en nee's niet netjes geordend staan, maar afwisselend nu eens rechts en dan weer links staan - om te zorgen dat je goed oplet bij het invullen?), en daarna controle van mijn gewicht, bloeddruk en hemoglobine. 

In een kamer met drie comfortabele ligstoelen ben ik samen met twee mannen aan de beurt. Op zich is ook dit deel (denk ik - het is al erg lang geleden dat ik nog bloed gegeven heb en het is anders dan plasma geven) zoals in Europa, behalve misschien dat het bloedzakje gewoon op de stoel aan onze benen ligt en de verpleegster dat van tijd tot tijd komt masseren (om te kijken of het al genoeg is?). De hoeveelheid lijkt niet vooraf bepaald (bij plasma is het gebaseerd op je grootte/gewicht, ik weet niet of dat bij bloeddonaties ook zo is) en gaat door tot het zakje zo ongeveer vol is. We moeten nog een 10 minuten wachten om te bekomen, en daarna mogen we gaan. 

We krijgen een klein papiertje, met het verzoek om over 3 weken terug te komen en het briefje te tonen, om te kijken of alles ok is. Hoewel ik het van plan ben, is het drie weken later erg druk en lukt het me ook de week erna niet om langs te gaan. Ik veronderstel dat alles wel in orde is... En goed nieuws: zowel mama als kindje stellen het intussen goed!