Prepaid water

Het merendeel van de huizen in de sloppenwijken in Kampala heeft geen eigen aansluiting op het waternetwerk. Verspreid over de wijken kan je overal publieke waterpunten vinden. Het overgrote deel daarvan is leidingwater, maar er bevinden zich ook enkele bronnen. Deze bronnen werden in een vorig project verbeterd – voorzien van een properdere omgeving – maar zijn niet geschikt voor drinkwater.

Een bron ónder een huis – of beter gezegd: een huis bovenop een bron

Een van de verbeterde bronnen in Katwe I

Maar het water komt dus vooral van de public stand posts, onder de vorm van een of meerdere kranen in het openbare domein.

Heel wat projecten stelden/stellen zich tot doel de toegang tot water voor de armere bevolking te verbeteren, en vele nieuwe waterpunten werden gebouwd. Alleen, vaak zijn ze – zelfs na korte duur – alweer in onbruik.

Want ook water is een business, en er moet voor betaald worden. Er zijn allerhande jobs ontstaan rond de verkoop of het transport van water. Er zijn de caretakers (toezichthouders) van een waterpunt die de kranen kunnen aan- en afsluiten en de betalingen regelen. Of je ziet regelmatig fietsen beladen met zo een 10 jerrycans. Aangezien elk van de jerrycans 20l water bevat, zijn de fietsen te zwaar om nog als fiets te gebruiken, maar worden ze in de plaats voortgeduwd.

Een van de grootste problemen met de waterpunten is dat ze, omdat ze in het openbare domein geplaatst zijn, niet specifiek toebehoren aan een persoon. De verantwoordelijkheid voor het gebruik, onderhoud, en betaling van het water aan NWSC (de Nationale Watermaatschappij) wordt gedeeld. Zolang de factuur niet te hoog ligt, of er geen kosten zijn, is dat geen probleem. Maar eens er iets mis is met de kraan of de factuur om de een of andere reden hoog is, neemt de motivatie om bij te dragen drastisch af. Na een aantal openstaande facturen komt NWSC langs en wordt de kraan afgesloten, en is men opnieuw aangewezen op de bronnen of een verdergelegen waterpunt. Óf, voor wie het een beetje cynisch bekijkt, wordt er gewacht tot er een nieuw project komt en er nieuwe kranen geplaatst worden.

Verschillende projecten hebben deze wanpraktijken proberen aan te pakken, o.a. door een winkeltje te voorzien aan het waterpunt, zodat de caretaker naast water ook andere spulletjes kan verkopen. Dat motiveert ook om daadwerkelijk bij de kraan te zitten en goed in de gaten te houden wie er hoeveel water gebruikt, en het geld in te zamelen.

Een vrouw haalt water aan een waterpunt met winkeltje

Maar een van de meest prangende problemen was daarmee niet opgelost. Terwijl huishoudens met een eigen wateraansluiting zo een 34 Ushs. per 20 liter water betalen, kost het aan de openbare punten gemiddeld tussen de 50 en 200 shillings. Want de caretaker of de transporteur moet natuurlijk ook overleven. De armste mensen betalen dus het meeste geld.

GTZ, het Duitse equivalent van BTC, lanceerde daarom in samenwerking met NWSC en in navolging van succesvolle projecten in Zuid-Afrika, een pilootproject rond prepaid water. Verspreid over een hele wijk worden prepaid water meters geplaatst – machines die aangesloten zijn op het waternetwerk. Ieder huishouden dat geïnteresseerd is, kan een chip krijgen. Die chip moet je opladen, net zoals je geld op je gsm laadt om te bellen. Met die chip ga je dan naar een van de meters, en haal je zoveel water als je nodig hebt. Als je genoeg hebt, trek je de chip uit de machine.

Omdat een van de pilootgebieden Kisenyi II was, waar ook KIEMP (het project waarin ik werk) werkzaam is, werden ook dadelijk onze toiletten door middel van dit systeem van water voorzien.

En het moet gezegd, het systeem is een succes. Omdat er geen middlemen meer nodig zijn, kan de bevolking het water verkrijgen aan het (gesubsidieerde) tarief van 19 shilling per 20l. En de meters kunnen nooit afgesloten worden, omdat je pas water kan krijgen als er geld op je kaart staat. Je kan je kaart al laden vanaf 100 shillings, oftewel zo een 3,5 eurocent.

Gezien het succes, heeft ons project besloten om ook onze overige wijken – waar het GTZ-project niet werkzaam is – van hetzelfde systeem van prepaid water te voorzien. Daarvoor moeten de mensen op de hoogte zijn, begrijpen hoe ze het systeem kunnen gebruiken, en weten hoe ze het moeten onderhouden. Zo kwam gedurende de training van de caretakers voor de toiletten de propoor manager van NWSC al een keertje langs om meer uitleg te geven.

En we ontwikkelen momenteel in samenwerking met NWSC ook een poster om het prepaid water bij het grote publiek kenbaar te maken. We namen een niet aangesloten meter naar een van de projectwijken, en fotografeerden daar de KIEMP Focal Person die de vrouwen en kinderen uitlegt hoe de meter werkt. Die foto komt dan op de poster die we in de wijk verspreiden. Hopelijk helpt het feit dat ze de mensen op de foto kennen om de interesse voor het systeem aan te wakkeren.