Zoals een muzungu

Als ik samen met mijn collega’s het werk verlaat, en we wandelen samen richting taxipark, dan duurt het gegarandeerd minstens twee keer zo lang eer we onze bestemming bereiken. Ik heb soms het gevoel een kind te zijn dat ongeduldig al wat vooruit loopt in de hoop dat de rest zal volgen, om dan met hangende pootjes weer terug te drentelen. Omgekeerd vinden mijn collega’s dan weer dat ik, net als zovele andere bazungu (=meervoud van muzungu, blanke), veel te snel wandel. Walking like a muzungu, zo noemen ze het al smalend.

Het was Zulaika die me op deze zegswijze attendeerde, en, nieuwsgierig als ik ben, vroeg ik haar verder uit wat je nog zoal kan doen ‘zoals een muzungu’. En toegegeven, ik was degene die vroeg, ‘Kan je drinken zoals een muzungu?’, of ‘Kan je autorijden zoals een muzungu?’, waarop Zulaika lachend negatief antwoordde. Maar bij andere vragen had ze dan weer wel een idee: 

• 
  
  
  Zulaika is er erg trots op dat zij praat zoals een muzungu, met Brits Engels accent in plaats van het Oegandese Engels – overigens een teken dat je naar een van de betere scholen bent kunnen gaan. Om eerlijk te zijn, ik vind haar accent nog steeds erg Oegandees, én ze gooit er om de haverklap een ‘nanni’ tussen – een stopwoord voor als je niet dadelijk op de juiste persoon kan komen.
• 
  
  
  Bij eten zoals een muzungu kon ze zich verschillende dingen inbeelden: als je slechts een miniportie eet (naar Oegandese normen dan wel – zij hebben volgens mij de gewoonte om een gigantische piramide op hun bord te stapelen). Ook boterhammen of vegetarisch eten worden onder de als een muzungu-noemer geklasseerd. 
• 
  
  
  De ‘Kan je je ook kleden als een muzungu?’-vraag riep beelden op van vrouwen in minirokjes en al te open décolletés – onterecht als je het mij vraagt, maar het zit blijkbaar toch zo in het collectieve Oegandese geheugen.

Sinds deze conversatie ben ik iets opmerkzamer voor de muzungu-perceptie bij Oegandezen, en stuitte ik verder nog op de volgende idee-fixen:

• 
  
  
  Eruit zien als een muzungu – hoe lichter de huidskleur, hoe mooier. En hoewel de subtiele verschillen mij maar al te vaak ontgaan, omschrijven Oegandezen elkaar als black, dark, brown, maar dus ook muzungu. Niet dat deze laatste categorie bepaald blank eruitziet volgens mij, maar ook ik kan tenminste wel zien dat ze een (ietwat) lichtere huidskleur hebben.
• 
  
  
  Softie-crimineel zijn als een muzungu – bij de bezoeken aan de politie om verklaringen af te leggen ivm. diefstal van mijn spullen en mee huiszoekingen uit te voeren(!), werd er herhaaldelijk gewezen op het feit dat ‘Afrikaanse criminelen niet zijn zoals die doetjes in Europa zijn die zomaar bekennen’ (=zonder (letterlijk) hardhandige aanpak). Ook mijn collega’s kwamen met enkele wel zeer drastische voorstellen om de verdachte verklaringen te laten afleggen. Als softie aanklager drongen we erop aan om in dit geval toch maar de softie-aanpak te hanteren. 
• 
  
  
  Een voorkeursbehandeling krijgen als een muzungu. Toen ik bij MTN langsging om mijn zelfde telefoonnummer terug te krijgen, waren er wel meer dan 20 wachtenden voor mij. Maar op een gegeven moment – lang voordat ik eigenlijk aan de beurt zou zijn, en terwijl het een systeem met nummertjes is – word ik toch aangeduid als de volgende in de rij. Bij de politie worden Debby en ik met veel respect behandeld, terwijl een Oegandees die ondervraagd wordt in hetzelfde (minuscule!) kamertje als eerste vraag krijgt wat hij met de gestolen goederen gedaan heeft. Met een waarschuwing erbij dat als hij het nu niet bekend, ze hem er anders wel in Luzira (=beruchte gevangenis) een nachtje over zullen laten nadenken. Een oude man die opstaat om mij een zitplaats aan te bieden. Een vergadering waar ik als eerste een drankje aangeboden krijg. Auto's die enkel voor speciaal voor mij stoppen. Een trouw die meer aanzien heeft als er meer bazungu aanwezig zijn. Ik kan nog honderden voorbeelden geven over de voorkeursbehandeling die je als muzungu krijgt. En hoewel dat soms best handig kan uitkomen, is het ook zo oneerlijk ten opzichte van al de niet-bazungu. Maar hoezeer je je er ook tegen probeert te verzetten, het zit diep ingebakken in de Afrikaanse cultuur.

  

De dame in het rood zal door vele Oegandezen als 'muzungu' omschreven worden owv. haar huidskleur