Vroeger gingen we in Chimoio op "bairro-walk" (zoals
hier of
hier), nu doen we iets vergelijkbaars in Nampula, dit keer voor het werk. Voor het onderzoek dat we doen over de expansie van Mozambikaanse steden, analiseren we de acties die daarmee te maken kunnen hebben van 3 actoren: de staat; de markt en het individu. We kijken bijvoorbeeld hoe de wetgeving en de processen en handelingen van de lokale overheid de groei van de stad beïnvloeden: Op welke manier plant de overheid voor de groei van de stad? Hoe gemakkelijk is het om aan een stuk land te komen? Hoe lang duurt dat proces en hoeveel kost het? Als mensen illegaal een stuk grond bezetten, wie is daarvan op de hoogte? Wordt daar tegen opgetreden en op welke manier? Enz.
Ook naar de marktwerking doen we onderzoek: hoeveel kost het om op een bepaalde plaats in de stad te wonen? Wie kan dat betalen? Hoe veranderen de prijzen over de tijd? Is er veel speculatie in de land- en huizenmarkt? Zijn transacties voornamelijk formeel of informeel? Hoeveel mensen huren een huis, en hoeveel mensen zijn de eigenaar van hun huis?
En dan kijken we naar de individuele voorkeuren en handelingen: wat vinden mensen belangrijk als ze een plaats om te wonen kiezen? Willen ze bijvoorbeeld liever dicht bij het stadscentrum (en werkgelegenheid) wonen of kiezen ze eerder voor een groter stuk grond verder weg van de stad? Speelt de reputatie van een wijk mee? Kijken ze naar welke dienstverlening er is (electriciteit, water); of er al vrienden of familie wonen? Maar we willen ook weten hoe vaak mensen verhuizen: blijven ze lang op dezelfde plek wonen of is er veel residentiële mobiliteit? En als laatste kijken we ook naar bouwpraktijken: hoe lang duurt het tussen het aankopen van land en het intrekken in de woning. De veronderstelling hierbij is dat veel mensen erg lang erover doen om ten eerste al het land te kunnen kopen en daarna vaak stukje bij beetje een huis bouwen. Toegang tot krediet om een woning in een keer te bouwen is haast onbestaande in Mozambique. En dus: hoe langer een stuk grond onbezet blijft, hoe meer plaats er elders nodig is om deze mensen te huisvesten, dus hoe groter de sprawl van de stad.
Om informatie te verzamelen om deze vragen te kunnen beantwoorden, organiseren we in samenwerking met de Universidade Lúrio (of gewoon kortweg Unilúrio, de lokale universiteit in Nampula) onder andere een enquête onder 600 huishoudens. We hebben de plaatsen voor deze enquête zorgvuldig uitgekozen op een lijn die vertrekt van het centrum van de stad en dan tot in de verste buitenwijken loopt, 8 gebieden in het totaal. We verwachten bijvoorbeeld dat de prijs van de grond gaandeweg zal verlagen, dat de dienstverlening zal verminderen, dat de stukken grond groter worden en dat de bevolking armer wordt. Dit moeten we echter bijstellen, want een aantal zones in de buitenwijken van Nampula zijn zogenaamde "expansie-zones": zones waar de lokale overheid georganiseerd grond verkoopt - vaak aan de gegoedere klasse, aangezien formele toegang tot land een erg ingewikkeld en ook duur proces is, zelfs terwijl de overheid de grond officieel niet mag verkopen maar enkel de kosten voor ontwikkeling mag aanrekenen.
We ontwikkelen samen met Unilúrio de enquête, maar laten de uitvoering ervan over aan hen. Zelf nemen we enkel een kijkje bij de verschillende gebieden die zijn uitgekozen voor het onderzoek. Voor de analyse ervan maken we een onderscheid tussen verschillende factoren: hoe ver is het gebied van het stadscentrum? Is het een formeel of informeel gebied? Hoe lang is het gebied al bewoond? Hoe groot is de bevolkingsdichtheid? En hoe toegankelijk is het gebied?
Dit is in een wat oudere wijk dicht bij het stadscentrum. Er is best veel menselijke activiteit, er is electriciteit en aan het water dat over de weg stroomt te zien ook leidingwater (waarschijnlijk is het ergens gebarsten of staat er een kraan open of zo).
Hoewel met behoorlijk hoge (horizontale - er wordt bijna niet in de hoogte gebouwd) dichtheid, vind je toch ook best wel wat half-afgebouwde constructies. Aan het gras rond deze bouwplaats te zien, is er al lang niets meer gebeurd...
En ook open plekken waar bewoners wat maïs en groentjes verbouwen zijn er nog te vinden, hoewel niet veel
Verder weg van het stadscentrum komen we in een soort informele nieuwbouwwijk. Grond is er goedkoop, maar de stukken grond zijn klein, zodat dit vooral de armere bevolking aantrekt. Er zijn nog geen wegen, enkel ongelijke paadjes en er is nog veel groen. Veel mensen tref je er niet overdag; degenen die er zijn, zijn vooral vrouwen en kinderen en een enkele man aan dit kleine winkeltje
Je kan aan de cementstenen zien dat mensen volop aan het (sparen om te) bouwen zijn
Dit is bij de buitenwijken van Nampula; Als je woning aan de grote weg ligt, kan je toch nog relatief gemakkelijk naar het stadscentrum, zelfs als dat in afstand al behoorlijk ver is. De openbaar vervoer-busjes, chapas, komen hier namelijk voorbij. Daar moet je dan wel geld voor hebben natuurlijk - we zien ook veel mensen te voet onderweg. Naar het centrum is het van hier ongeveer 10 km, maar ze kunnen natuurlijk ook elders naar onderweg zijn.
Dit is in de verste wijk die we bezoeken. Langs de grote weg is er een informeel bezet gebied, met kleine stukjes grond die al een behoorlijke tijd bewoond worden.
Hier zie je veel grotere stukken land. Vaak wordt er een tijdelijke constructie gebouwd.
Ook de tijdelijke constructie kan verder afgewerkt worden - hier hebben de bewoners wel al de raamuitsparingen gemaakt maar hebben ze nog geen ramen, dus zijn de gaten tijdelijk opgevuld met bakstenen.
Zelfs al worden huizen stukje bij beetje gebouwd, mensen trekken er ook al erg snel in om kosten voor de huur van een ander huis uit te sparen.
Verder van de grote weg komen we in de formele expansie-zone, waar hier en daar al helemaal afgewerkte huizen staan, inclusief hek, alarminstallatie en bewaker. Dit is een huis voor de rijke klasse in Nampula.
Het ligt langs een nog onbebouwd stuk land. Dat is waarschijnlijk wel al door iemand gekocht, die het dan totdat hij het gaat ontwikkelen door iemand laat gebruiken als machamba, landbouwgrond, zodat niemand anders het in zijn hoofd zou halen om het informeel te bezetten.
Een andere manier: een tijdelijk hek om het perceel af te lijnen.
